Y dakikada X öğren

// tek satır yorumlar ikili bölme işareti ile başlar
(* çok satırlı yorumlar ( * . . . * ) ikilisini kullanır

-çok satırlı yorumun sonu- *)

// ================================================
// Temel Söz Dizimi
// ================================================

// ------ "Değişkenler" (tam da değil) ------
// "let" anahtar kelimesi (değişmez) değer tanımlar
let tamsayım = 5
let ondalığım = 3.14
let stringim = "merhaba"           // tip bilgisi olmamasına dikkat

// ------ Listeler ------
let ikidenBeşe = [2; 3; 4; 5]      // Köşeli parantezler listeleri oluşturur,
                                   // değerler ise noktalı virgülle ayrılır.
let birdenBeşe = 1 :: ikidenBeşe   // :: yeni birinci elemanı olan bir liste oluşturur.
// Sonuç: [1; 2; 3; 4; 5]
let sıfırdanBeşe = [0; 1] @ ikidenBeşe  // @ iki listeyi birbirine ekler.

// ÖNEMLİ: virgüller hiçbir zaman ayraç olarak kullanılmaz, sadece noktalı virgüller!

// ------ Fonksiyonlar ------
// "let" anahtar kelimesi isimlendirilmiş fonksiyonları da tanımlar.
let kare x = x * x          // Parantez kullanılmadığına dikkat.
kare 3                      // Şimdi fonksiyonu uygulayın. Yine parantez yok.

let topla x y = x + y       // topla (x,y) kullanmayın! Bu tamamen başka bir anlama geliyor.
topla 2 3                   // Şimdi fonksiyonu uygulayın.

// çok satırlı bir fonksiyon tanımlamak için sadece girinti kullanın. Noktalı virgül gerekmez.
let çiftler liste =
   let çiftMi x = x % 2 = 0     // "çiftMi"yi alt fonksiyon olarak tanımlayın
   List.filter çiftMi liste     // List.filter 'boolean bir fonksiyon' ve
                                // 'üzerinde çalışılacak bir liste' parametrelerinden oluşan
                                // bir kütüphane fonksiyonu
                              
çiftler birdenBeşe              // Şimdi fonksiyonu uygula.

// Parantezleri önceliği netleştirmek için kullanabilirsiniz. Bu örnek
// "map"i önce iki argümana, sonra sonuç üzerinde "ekle" uyguluyor.
// Parantezler olmasaydı, "List.map" List.sum'ın ilk argümanı olurdu.
let yüzeKadarKarelerinToplamı =
   List.sum ( List.map kare [1..100] )

// Bir operasyonun sonucunu bir sonrakine "|>" kullanarak besleyebilirsin.
// Veri beslemek F#'ta UNIX'te olduğu gibi yaygındır..

// Burada yüzeKadarKarelerinToplamı fonksiyonunun veri beslemeyle yazılmış hali var:
let veriBeslemeyleYüzeKadarKarelerinToplamı =
   [1..100] |> List.map kare |> List.sum  // "kare" önceden tanımlanmıştı

// Lambda'ları (anonim fonksiyonları) "fun" anahtar kelimesiyle tanımlayabilirsin
let funlaYüzeKadarKarelerinToplamı =
   [1..100] |> List.map (fun x -> x * x) |> List.sum

// F#'ta "return" anahtar kelimesi yoktur. Bir fonksiyon
// her zaman son kullanılan ifadeyi döndürür.

// ------ Kalıp eşleştirme ------
// Match..with.. çok güçlü bir case/switch türevidir.
let basitKalıpEşleştirme =
   let x = "a"
   match x with
    | "a" -> printfn "x a'dır"
    | "b" -> printfn "x b'dir"
    | _ -> printfn "x başka bir şeydir"   // alt çizgi bütün kalıplarla eşleşir

// F# varsayılan olarak null'lara izin vermez -- Option tipini kullanıp
// kalıp eşleştirme yapmalısın.
// Some(..) ve None, Nullable tipler gibidir.
let geçerliDeğer = Some(99)
let geçersizDeğer = None

// Bu örnekte, match..with "Some" ve "None"la eşleştirme yapıyor,
// ve ayrıca "Some" içerisindeki değeri de çıkarıyor.
let optionKalıpEşleştirme input =
   match input with
    | Some i -> printfn "input is an int=%d" i
    | None -> printfn "input is missing"

optionKalıpEşleştirme geçerliDeğer
optionKalıpEşleştirme geçersizDeğer

// ------ Yazdırma ------
// printf/printfn fonksiyonları C#'taki 
// Console.Write/WriteLine fonksiyonlarına benzer.
printfn "Bir tamsayı %i, bir ondalık %f, bir boolean %b yazdırma" 1 2.0 true
printfn "Bir string %s, ve jenerik bir tip %A" "merhaba" [1; 2; 3; 4]

// sprintf/sprintfn fonksiyonları ise veriyi string'e
// çevirmek içindir, C#'taki String.Format gibi.

// ================================================
// Fonksiyonlar hakkında dahası
// ================================================

// F# gerçek bir fonksiyonel dildir. Fonksiyonlar birinci
// sınıf varlıklardır ve güçlü yapılar oluşturmak için
// birleştirilebilirler.

// Modüller fonksiyonları gruplamak için kullanılır.
// Her bir modül için girinti gerekir.
module FonksiyonOrnekleri =

    // Temel bir ekleme fonksiyonu tanımla
    let topla x y = x + y

    // Bir fonksiyonun temel kullanımı
    let a = topla 1 2
    printfn "1 + 2 = %i" a

    // Parametreleri kaynaklamak için parçalı uygulama
    let kırkİkiEkle = topla 42
    let b = kırkİkiEkle 1
    printfn "42 + 1 = %i" b

    // Fonksiyonları birleştirmek için kompozisyon
    let birEkle = topla 1
    let ikiEkle = topla 2
    let üçEkle = birEkle >> ikiEkle
    let c = üçEkle 7
    printfn "3 + 7 = %i" c

    // Yüksek dereceli fonksiyonlar
    [1..10] |> List.map üçEkle |> printfn "yeni liste: %A"

    // Fonksiyonlar listesi ve dahası
    let altıEkle = [birEkle; ikiEkle; üçEkle] |> List.reduce (>>)
    let d = altıEkle 7
    printfn "1 + 2 + 3 + 7 = %i" d

// ================================================
// Listeler ve kolleksiyonlar
// ================================================

// Üç çesit sıralı fonksiyon vardır:
// * Listeler en temel değiştirilemez kolleksiyonlardır.
// * Diziler değiştirilebilir ve gerektiğinde daha verimlidirler.
// * Seriler tembel (lazy evaluation) ve sonsuzdurlar (Enumeratörler gibi). 
// 
// Değiştirilmez map'ler ve kümeler ve bütün .NET kolleksiyonları
// diğer kolleksiyon türleridir.

module ListeÖrnekleri =

    // listeler köşeli parantez kullanır
    let liste1 = ["a"; "b"]
    let liste2 = "c" :: liste1    // :: başa eleman ekler
    let liste3 = liste1 @ liste2   // @ listeleri birbirine ekler

    // Liste comprehension'ları (jeneratörler olarak da bilinir)
    let kareler = [for i in 1..10 do yield i * i]

    // asal sayı jeneratörü
    let rec elek = function
        | (p::xler) -> p :: elek [ for x in xler do if x % p > 0 then yield x ]
        | []      -> []
    let asallar = elek [2..50]
    printfn "%A" asallar

    // Listelerle kalıp eşleştirme
    let listeEşleyici liste =
        match liste with
        | [] -> printfn "liste boş"
        | [birinci] -> printfn "listede sadece bir eleman var: %A " birinci
        | [birinci; ikinci] -> printfn "liste: %A ve %A" birinci ikinci
        | _ -> printfn "listede ikiden fazla eleman var"

    listeEşleyici [1; 2; 3; 4]
    listeEşleyici [1; 2]
    listeEşleyici [1]
    listeEşleyici []

    // Listeleri kullanarak recursion
    let rec ekle liste =
        match liste with
        | [] -> 0
        | x::xler -> x + ekle xler
    ekle [1..10]

    // -----------------------------------------
    // Standart kütüphane fonksiyonları
    // -----------------------------------------

    // map
    let üçEkle x = x + 3
    [1..10] |> List.map üçEkle

    // filter
    let çift x = x % 2 = 0
    [1..10] |> List.filter çift

    // ve dahası -- dökümantasyona bakınız

module DiziÖrnekleri =

    // Diziler köşeli parantezle birlikte çubuk karakterini kullanır
    let dizi1 = [| "a"; "b" |]
    let birinci = dizi1.[0]        // nokta kullanarak indeks erişimi

    // Diziler için kalıp eşleştirme listlerle aynıdır
    let diziEşleştirici liste =
        match liste with
        | [| |] -> printfn "dizi boş"
        | [| birinci |] -> printfn "dizide sadece bir eleman var: %A " birinci
        | [| birinci; ikinci |] -> printfn "dizi: %A ve %A" birinci ikinci
        | _ -> printfn "dizide ikiden fazla eleman var"

    diziEşleştirici [| 1; 2; 3; 4 |]

    // Listede olduğu gibi kütüphane fonksiyonları

    [| 1..10 |]
    |> Array.map (fun i -> i + 3)
    |> Array.filter (fun i -> i % 2 = 0)
    |> Array.iter (printfn "değer: %i. ")


module SeriÖrnekleri =

    // seriler kıvrık parantez kullanır
    let seri1 = seq { yield "a"; yield "b" }

    // seriler yield'ı kullanabilir
    // ve alt seriler barındırabilir
    let garip = seq {
        // "yield" bir eleman ekliyor
        yield 1; yield 2;

        // "yield!" bütün bir alt seriyi ekliyor
        yield! [5..10]
        yield! seq {
            for i in 1..10 do
              if i % 2 = 0 then yield i }}
    // test
    garip |> Seq.toList


    // Seriler "unfold" kullanılarak oluşturulabilir
    // Fibonacci serisi örneği
    let fib = Seq.unfold (fun (birinci,ikinci) ->
        Some(birinci + ikinci, (ikinci, birinci + ikinci))) (0,1)

    // test
    let fib10 = fib |> Seq.take 10 |> Seq.toList
    printf "ilk 10 fibonacci sayısı: %A" fib10


// ================================================
// Veri Tipleri
// ================================================

module VeriTipiÖrnekleri =

    // Bütün veriler varsayılan olarak değiştirilemezdir.

    // -- Tuple oluşturmak için virgül kullan
    let ikiliTuple = 1, 2
    let üçlüTuple = "a", 2, true
    
    // Tuple'lar çabuk ve kolay anonim tiplerdir.
    // paketi açmak için kalıp eşleştirme kullan
    let x, y = ikiliTuple  // x = 1, y = 2

    // ------------------------------------
    // Record tipi isimlendirilmiş alanlara sahiptir
    // ------------------------------------

    // "type" ile kıvrık parantezleri record tipi oluşturmak için kullan
    type Kişi = {Ad:string; Soyad:string}

    // "let" ile kıvrık parantezi record tipi oluşturmak için kullan
    let kişi1 = {Ad="Falanca"; Soyad="Kişi"}

    // paketi açmak için kalıp eşleştirme kullan
    let {Ad = Ad} = kişi1    // birinci="John"

    // ------------------------------------
    // Union tipleri (değişkenler olarak da bilinir) birden fazla
    // seçeneğe sahiptir. Belli bir zamanda sadece bir tanesi geçerlidir.
    // ------------------------------------

    // "type" ile çubuk karakterini union tipi tanımlamak için kullan
    type Sıcaklık =
        | Santigrat of float
        | Fahrenhayt of float

    // Seçeneklerden birini kullan
    let derece1 = Fahrenhayt 98.6
    let derece2 = Santigrat 37.0

    // Paketi açmak için bütün seçenekler üzerinde kalıp eşleştirme kullan
    let dereceYazdır = function
       | Santigrat t -> printfn "%f C" t
       | Fahrenhayt t -> printfn "%f F" t

    dereceYazdır derece1
    dereceYazdır derece2

    // ------------------------------------
    // Yinelgen (Recursive) tipler
    // ------------------------------------

    // Tipler alt sınıflar oluşturmadan karmaşık şekillerde
    // yinelgen olarak birleştirilebilirler.
    type Çalışan =
      | İşçi of Kişi
      | Yönetici of Çalışan list

    let falancaKişi = {Ad="Falanca"; Soyad="Kişi"}
    let işçi = İşçi falancaKişi

    // ------------------------------------
    // Tipleri Kullanarak Modelleme
    // ------------------------------------

    // Union tipleri bayrak kullanmadan durum modelleme için harikadır.
    type EpostaAdresi =
        | GeçerliEpostaAdresi of string
        | GeçersizEpostaAdresi of string

    let epostaGöndermeyiDene eposta =
        match eposta with                     // kalıp eşleştirme kullan
        | GeçerliEpostaAdresi adres -> ()     // gönder
        | GeçersizEpostaAdresi adres -> ()    // gönderme

    // Union tiplerin record tiplerle birleşimi
    // domain driven design için iyi bir temel oluşturur.
    // Domain'i yansıtan yüzlerce ufak tip oluşturabilirsiniz.

    type Ürün = { ÜrünKodu: string; Miktar: int }
    type Ödeme = Ödeme of float
    type AktifSepetVerisi = { ÖdenmemişÜrünler: Ürün list }
    type ÖdenmişSepetVerisi = { ÖdenmişÜrünler: Ürün list; Ödeme: Ödeme}

    type AlışverişSepeti =
        | BosSepet  // veri yok
        | AktifSepet of AktifSepetVerisi
        | ÖdenmişSepet of ÖdenmişSepetVerisi

    // ------------------------------------
    // Tipler için içgüdüsel davranış
    // ------------------------------------

    // Çekirdek tipler kendinden çok kullanışlı özelliklere sahiptir
    // Ek kodlama gerektirmez
    // * Değişmezlik
    // * Debug ederken yazdırma
    // * Eşitlik ve kıyaslama
    // * Serialization

    // %A kullanarak yazdırma
    printfn "ikiliTuple=%A,\nKişi=%A,\Sıcaklık=%A,\nÇalışan=%A"
             ikiliTuple kişi1 derece1 işçi

    // Eşitlik ve kıyaslama içgüdüseldir.
    // İskambil kartlarıyla bir örnek
    type Simge = Sinek | Karo | Maça | Kupa
    type Sıra = İki | Üç | Dört | Beş | Altı | Yedi | Sekiz
                | Dokuz | On | Bacak | Kız | Papaz | As

    let el = [ Sinek, As; Kupa, Üç; Kupa, As;
                 Maça, Bacak; Karo, İki; Karo, As ]

    // Sıralama
    List.sort el |> printfn "artarak dizilen el: %A"
    List.max el |> printfn "en yüksek kart: %A"
    List.min el |> printfn "en düşük kart: %A"


// ================================================
// Aktif Kalıplar
// ================================================

module AktifKalıpÖrnekleri =

    // F# "aktif kalıplar" denen bir kalıp eşleştirmeye sahiptir.
    // Kalıplar dinamik bir şekilde tespit edilip eşleştirilebilir.

    // Aktif kalıplar için söz dizimi (| ... |) şeklindedir

    // Örneğin, karakter tiplerini eşleyen bir "aktif" kalıp tanımlayın...
    let (|Rakam|Harf|Boşluk|Diğer|) karakter =
       if System.Char.IsDigit(karakter) then Rakam
       else if System.Char.IsLetter(karakter) then Harf
       else if System.Char.IsWhiteSpace(karakter) then Boşluk
       else Diğer

    // ... daha sonra eşleme mantığı çok daha net yapmak için bunu kullanın
    let karakterYazdır karakter =
      match karakter with
      | Rakam -> printfn "%c bir rakamdır" karakter
      | Harf -> printfn "%c bir harftir" karakter
      | Boşluk -> printfn "%c bir boşluktur" karakter
      | _ -> printfn "%c başka bir şeydir" karakter

    // Bir liste yazdırma
    ['a'; 'b'; '1'; ' '; '-'; 'c'] |> List.iter karakterYazdır

    // -----------------------------------
    // Aktif Kalıpları Kullanarak FizzBuzz
    // -----------------------------------

    // Parçalı eşleşen kalıplar da oluşturabilirsiniz
    // Tanımda alt çizgi karakterini kullanın ve eşleşince Some döndürün.
    let (|ÜçünKatı|_|) i = if i % 3 = 0 then Some ÜçünKatı else None
    let (|BeşinKatı|_|) i = if i % 5 = 0 then Some BeşinKatı else None

    // Ana fonksiyon
    let fizzBuzz i =
      match i with
      | ÜçünKatı & BeşinKatı -> printf "FizzBuzz, "
      | ÜçünKatı -> printf "Fizz, "
      | BeşinKatı -> printf "Buzz, "
      | _ -> printf "%i, " i

    // test
    [1..20] |> List.iter fizzBuzz

// ================================================
// Sadelik
// ================================================

module AlgoritmaÖrnekleri =

    // F#'ın sinyal/gürültü oranı yüksektir, dolayısıyla
    // kod algoritmayla hemen hemen aynı görünür.

    // ------ Örnek: karelerToplami fonksiyonunu tanımla ------
    let karelerToplamı n =
       [1..n]                 // 1) 1'den n'e kadar bütün sayıları al
       |> List.map kare       // 2) hepsinin karesini al
       |> List.sum            // 3) sonuçları topla

    // test
    karelerToplamı 100 |> printfn "kareler toplamı = %A"

    // ------ Örnek: bir sıralama fonksiyonu tanımla ------
    let rec sırala liste =
       match liste with
       // Liste boşsa
       | [] ->
            []                              // boş listeyi döndür
       // Liste boş değilse
       | ilkEleman::diğerElemanlar ->       // İlk elemanı al
            let küçükElemanlar =            // Daha küçük elemanları 
                diğerElemanlar              // diğerlerinden ayır
                |> List.filter (fun e -> e < ilkEleman)
                |> sırala                   // ve sırala
            let büyükElemanlar =            // Daha büyük elemanları
                diğerElemanlar              // diğerlerinden ayır
                |> List.filter (fun e -> e >= ilkEleman)
                |> sırala                   // ve sırala
            // 3 parçayı birbirine ekle ve listeyi döndür
            List.concat [küçükElemanlar; [ilkEleman]; büyükElemanlar]

    // test
    sırala [1; 5; 23; 18; 9; 1; 3] |> printfn "Sırala = %A"

// ================================================
// Eşzamansız kod
// ================================================

module EşzamansızÖrneği =

    // F# "pyramid of doom" durumuyla karşılaştırmayacak şekilde
    // içgüdüsel eşzamansız özelliklere sahiptir.
    //
    // Bir sonraki örnek bir web sayfasını paralel bir şekilde indirir.

    open System.Net
    open System
    open System.IO
    open Microsoft.FSharp.Control.CommonExtensions

    // İçeriği eşzamansız bir şekilde getir
    let eşzamansızUrlGetir url =
        async {   // "async" anahtar kelimesi ve kıvrık parantez
                  // "async (eşzamansız)" nesneyi oluşturur
            let istek = WebRequest.Create(Uri(url))
            use! cevap = istek.AsyncGetResponse()
                // use! eşzamansız atamadır
            use akış = cevap.GetResponseStream()
                // "use" kullanılan bloğun dışına çıkınca
                // close()'u otomatik olarak tetikler
            use okuyucu = new IO.StreamReader(akış)
            let html = okuyucu.ReadToEnd()
            printfn "İndirme tamamlandı: %s" url
            }

    // İndirmek için bir web sitesi listesi
    let siteler = ["http://www.bing.com";
                 "http://www.google.com";
                 "http://www.microsoft.com";
                 "http://www.amazon.com";
                 "http://www.yahoo.com"]

    // İndir
    siteler
    |> List.map eşzamansızUrlGetir  // eşzamansız görevlerden oluşan bir liste yap
    |> Async.Parallel               // bu görevleri paralel çalışacak şekilde ayarla
    |> Async.RunSynchronously       // başlat

// ================================================
// .NET uyumluluğu
// ================================================

module NetUyumlulukÖrnekleri =

    // F#, C#'ın yapabildiği hemen herşeyi yapabilir,
    // ve .NET ve Mono kütüphaneleriyle tereyağından kıl çeker gibi çalışır.

    // ------- var olan kütüphane fonksiyonları ile çalışma -------

    let (i1başarılı, i1) = System.Int32.TryParse("123");
    if i1başarılı then printfn "%i olarak dönüştürüldü" i1 else printfn "dönüştürme başarısız"

    // ------- Arayüzleri yol üstünde tanımlayın! -------

    // IDisposable'ı sağlayan yeni bir nesne oluştur
    let kaynakOluştur isim =
       { new System.IDisposable
         with member this.Dispose() = printfn "%s atıldı" isim }

    let kaynakKullanVeAt =
        use r1 = kaynakOluştur "birinci kaynak"
        printfn "birinci kaynağı kullanıyor"
        for i in [1..3] do
            let kaynakİsmi = sprintf "\tiç kaynak %d" i
            use geçici = kaynakOluştur kaynakİsmi
            printfn "\t%s ile bir şey yap" kaynakİsmi
        use r2 = kaynakOluştur "ikinci kaynak"
        printfn "ikinci kaynağı kullanıyor"
        printfn "bitti."

    // ------- Nesne yönelimli kod -------

    // F# aynı zamanda tam bir nesne yönelimli dildir.
    // Sınıfları, kalıtımı ve sanal metotları destekler.

    // Genel tipli bir arayüz
    type IEnumerator<'a> =
        abstract member Şimdiki : 'a
        abstract SonrakineGeç : unit -> bool

    // Sanal metotları olan soyut temel sınıflar
    [<AbstractClass>]
    type Şekil() =
        // sadece okunabilir özellikler
        abstract member Genişlik : int with get
        abstract member Yükseklik : int with get
        // sanal olmayan metot
        member this.ÇevreleyenAlan = this.Yükseklik * this.Genişlik
        // temel uygulamasıyla bir sanal metot
        abstract member Yazdır : unit -> unit
        default this.Yazdır () = printfn "Ben bir şekil (önümden çekil!)"

    // Somut bir sınıfın soyut sınıftan kalıtımı
    type Dikdörtgen(x:int, y:int) =
        inherit Şekil()
        override this.Genişlik = x
        override this.Yükseklik = y
        override this.Yazdır ()  = printfn "Ben bir dikdörtgenim"

    // test
    let r = Dikdörtgen(2, 3)
    printfn "Genişlik: %i" r.Genişlik
    printfn "Çevreleyen Alan: %i" r.ÇevreleyenAlan
    r.Yazdır()

    // ------- ekleme metotları -------

    // C#'ta olduğu gibi F# da var olan sınıfları ekleme metotları ile genişletebilir.
    type System.String with
       member this.StartsWithA = this.StartsWith "A"

    // test
    let s = "Ahmet"
    printfn "'%s' 'A' ile başlar = %A" s s.StartsWithA

    // ------- olaylar -------

    type Butonum() =
        let tıklamaOlayı = new Event<_>()

        [<CLIEvent>]
        member this.OnClick = tıklamaOlayı.Publish

        member this.DenemeOlayı(arg) =
            tıklamaOlayı.Trigger(this, arg)

    // test
    let butonum = new Butonum()
    butonum.OnClick.Add(fun (sender, arg) ->
            printfn "arg=%O ile beraber bir tıklama olayı" arg)

    butonum.DenemeOlayı("Merhaba Dünya!")